– Maddi iEğitim herkes için eşit bir hak olmalı. Ancak Türkiye’de durum ne yazık ki böyle değil. Farklı araştırmalar ve raporlar, eğitimde ciddi eşitsizliklerin ve okul devamsızlığının olduğunu açıkça gösteriyor. Bu yazıda, Türkiye’deki eğitimde eşitsizlik sorunlarını, okul devamsızlığının nedenlerini ve çözüm önerilerini basit ve anlaşılır bir şekilde özetledik.
1. Herkes İçin Eşit ve Kapsayıcı Eğitim Mümkün mü?
Türkiye’de kapsayıcı eğitim yasalarda yer alıyor, ancak uygulamada sorunlar büyük. Örneğin, “kapsayıcı eğitim” çoğu zaman sadece engelli öğrencilerle sınırlandırılıyor. Oysa mülteci çocuklar, yoksul ailelerden gelen öğrenciler, üstün yetenekli çocuklar da eğitime eşit erişemiyor.
- 15 yaşındaki öğrencilerin %25’i okulda dışlanmış hissediyor.
- Özel gereksinimli 625 binden fazla öğrencinin sadece bir kısmı nitelikli eğitime ulaşabiliyor.
- Üstün yetenekli çocuklar desteklenmediği için potansiyellerini gösteremiyor.
Kısacası, kapsayıcı eğitim birçok öğrenci grubu için hâlâ uzak bir hayal.
2. Yoksulluk ve Sosyal Eşitsizlik Eğitimi Etkiliyor
Ailenin gelir durumu, çocuğun alacağı eğitimin kalitesini büyük ölçüde belirliyor. Yoksul mahallelerdeki okullar daha kalabalık, fiziki şartları daha kötü ve öğretmen sirkülasyonu fazla.
- Türkiye, sosyal kapsayıcılıkta 78 ülke arasında 59. sırada.
- Okul-aile birlikleri, yoksul bölgelerde yeterli maddi destek alamıyor.
- Gelir dağılımındaki eşitsizlik, eğitimdeki eşitsizliği derinleştiriyor.
Bu da şu anlama geliyor: Aynı şehirde bile çocuklar bambaşka eğitim dünyalarına doğuyor.
3. Okula Gitmeyen Çocuklar Nerede?
Devamsızlık, Türkiye’deki en büyük eğitim sorunlarından biri. PISA 2012’ye göre, öğrencilerin %40’ı son iki haftada en az bir gün okula gitmemiş. Bu oran OECD ülkeleri arasında en yükseklerden.
Devamsızlık nedenleri çok çeşitli:
- Yoksulluk ve aile içi sorunlar
- Göçebe yaşam tarzı ve mevsimlik işçilik
- Okulda yaşanan zorbalık ya da başarısızlık korkusu
- Okulun fiziksel ve psikolojik olarak güven vermemesi
Devamsızlık sadece eğitimi değil, öğrencilerin ruhsal sağlığını ve gelecekteki hayatlarını da etkiliyor.
4. Öğretmenler ve Okullar Yeterli Destek Alıyor mu?
Öğretmenlerin kapsayıcı eğitime dair bilgileri yetersiz. Kalabalık sınıflar, fiziki eksiklikler, öğretmen değişiklikleri gibi faktörler öğrencilerin başarılarını doğrudan etkiliyor.
- Türkiye’de 1 milyon öğretmenin sadece %1,4’ü özel eğitim alanında uzman.
- Güneydoğu Anadolu’da öğretmen değişimi çok sık yaşanıyor.
- Birçok okulda engelli çocukların erişimini kolaylaştıracak asansör bile yok.
Bu durum, hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin motivasyonunu düşürüyor.
5. Mevzuatlar Var Ama Uygulama Eksi
Türkiye’de eğitimle ilgili yasal çerçeveler var, ancak bunlar çoğu zaman “kağıt üzerinde” kalıyor. Merkeziyetçi sistem, yerel sorunlara hızlı çözüm üretmeyi zorlaştırıyor.
Ayrıca, bazı destek programları (örneğin Şartlı Eğitim Yardımı) iyi niyetle başlasa da, uygulamada ayrımcılık ve denetim sorunları yaşanıyor.
Ne Yapılabilir?
Eğitimde eşitlik ve devamsızlık sorunlarına çözüm için şu adımlar atılmalı:
- Kapsayıcı Eğitim Anlayışı Genişletilmeli: Sadece engelliler değil, tüm dezavantajlı gruplar için kapsayıcılık hedeflenmeli.
- Öğretmenler Desteklenmeli: Özellikle dezavantajlı bölgelerde çalışan öğretmenler için teşvikler artırılmalı, sürekli eğitim verilmeli.
- Devamsızlık Erken Tespit Edilmeli: Okullarda rehberlik ve erken uyarı sistemleri kurulmalı.
- Maddi Destek Artırılmalı: Burs, yemek ve ulaşım gibi destekler yaygınlaştırılmalı.
- Okul Altyapısı İyileştirilmeli: Engelli dostu, güvenli ve motive edici eğitim ortamları oluşturulmalı.
- Politikaların Etkisi Ölçülmeli: Devletin yürüttüğü projeler düzenli olarak analiz edilmeli, başarılı olanlar yaygınlaştırılmalı.
- STK’lar ve Aileler Sürece Dahil Edilmeli: Eğitim sadece okulda değil, ailede ve toplumda da şekillenir.
Sonuç
Türkiye’de eğitimde fırsat eşitliği hâlâ büyük bir hedef. Bu hedefe ulaşmak için yalnızca yasalar yetmez. Gerçek değişim; uygulamada kararlılık, kaynakların doğru kullanımı ve tüm toplumun bu sürece dahil olmasıyla mümkündür.
Çünkü her çocuk, nerede doğarsa doğsun, iyi bir eğitimi hak eder.mkânsızlıklarla okula gidemeyen çocuklara yönelik çözüm önerileri